Czy podejmowanie decyzji w języku obcym zmienia sposób myślenia i oceniania moralnych dylematów? Zagadnienie to stało się przedmiotem badań dra Rafała Mudy z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, który w swojej rozprawie doktorskiej zatytułowanej Wpływ efektu języka obcego na podejmowanie decyzji – testowanie mechanizmów leżących u podstaw efektu podjął próbę analizy tego zjawiska. Jego badania dostarczają nowych dowodów na to, jak myślenie w języku obcym wpływa na procesy poznawcze i emocjonalne.
Efekt języka obcego – co to takiego?
Efekt języka obcego (ang. foreign language effect) to zjawisko, które polega na tym, że podejmowanie decyzji w języku obcym może skutkować odmiennymi wyborami niż w języku ojczystym. Jak wykazują wcześniejsze badania, może to być spowodowane osłabieniem emocjonalnych reakcji w języku obcym, co prowadzi do bardziej racjonalnych wyborów (Keysar, Hayakawa i An, 2012).
Nowe spojrzenie na efekt języka obcego
Rafał Muda przeprowadził szeroko zakrojone badania eksperymentalne, aby zweryfikować dwa główne mechanizmy wyjaśniające ten efekt: emocjonalny i poznawczy.
- Mechanizm emocjonalny sugeruje, że używanie języka obcego zmniejsza intensywność emocjonalnych reakcji na podejmowane decyzje, co może ograniczać błędy poznawcze wynikające z silnych emocji.
- Mechanizm poznawczy zakłada, że przetwarzanie informacji w języku obcym zmienia sposób analizy problemu, prowadząc do bardziej analitycznego i abstrakcyjnego myślenia.
Wyrażenie: I love you, choć znaczeniowo takie samo, emocjonalnie wybrzmi inaczej niż gdy powiemy: kocham cię. Podobnie, gdy używa się języka obcego łatwiej jest przeklinać czy kłamać. – podkreśla dr Muda.
Eksperymenty i wnioski badań nad efektem języka obcego
W swoich badaniach Muda przeanalizował różne aspekty efektu języka obcego, w tym podejmowanie decyzji moralnych, ryzykownych oraz ocenę dylematów etycznych. Jego badania wykazały, że podejmowanie decyzji w języku obcym zmniejsza zarówno skłonność do deontologicznego (opartego na zasadach moralnych), jak i utylitarnego (opartego na kalkulacji korzyści) myślenia. Oznacza to, że osoby czytające dylematy w języku obcym były mniej skłonne zarówno do unikania wyrządzania krzywdy, jak i do maksymalizacji korzyści, co sugeruje obniżenie reakcji emocjonalnych na oceniane sytuacje.
Jego badania obejmowały następujące obszary:
- Eksperymenty nad sądami moralnymi – sprawdzające, czy osoby używające języka obcego są bardziej skłonne do podejmowania decyzji zgodnych z utylitaryzmem, np. akceptowania ofiar w imię większego dobra.
- Badania nad stopniem oddziaływania efektu języka obcego w zależności od sposobu przekazu – testujące, czy efekt języka obcego jest silniejszy w komunikacji tekstowej czy werbalnej.
- Eksperymenty nad skłonnością do podejmowania ryzyka – badające, czy używanie języka obcego wpływa na decyzje hazardowe i postrzeganie ryzyka finansowego.
- Analizy procesów poznawczych – testujące, w jaki sposób przetwarzanie informacji w języku obcym wpływa na zdolność do logicznego myślenia i refleksyjnej oceny sytuacji.
Znaczenie dla nauki i praktyki
Praca Mudy dostarcza ważnych dowodów na to, że myślenie w języku obcym może znacząco wpływać na podejmowanie decyzji, szczególnie w sytuacjach wymagających oceny moralnej. Może to mieć praktyczne konsekwencje w kontekstach międzynarodowych, takich jak negocjacje, sądownictwo czy medycyna, gdzie decyzje podejmowane są w języku obcym i mogą różnić się od tych podejmowanych w języku ojczystym.
Język obcy a wyrażanie emocji
Języki obce odgrywają istotną rolę w wyrażaniu emocji i mówieniu o trudnych kwestiach życiowych. Badania nad efektem języka obcego sugerują, że komunikacja w języku innym niż ojczysty może wpływać na poziom emocjonalnego zaangażowania. Używanie języka obcego często wiąże się z większym dystansem emocjonalnym, co może ułatwiać rozmowy na trudne tematy, takie jak negocjacje czy terapia psychologiczna. Z drugiej strony, może ograniczać spontaniczność i głębię emocjonalnej ekspresji, ponieważ niektóre słowa i zwroty mają inny ładunek emocjonalny w zależności od języka.
Opisywane w naszym artykule badania podważają wcześniejsze założenia o jednoznacznej korzyści wynikającej z używania języka obcego w podejmowaniu decyzji i sugerują, że mechanizm ten jest bardziej złożony niż wcześniej sądzono. Wskazują również na konieczność dalszych badań nad wpływem języka na różne aspekty myślenia i podejmowania decyzji.
Rozprawa doktora Mudy stanowi cenny wkład w rozwój psychologii poznawczej i otwiera nowe perspektywy badawcze nad wpływem języka na ludzkie wybory i zachowania.
Bibliografia
Muda, Rafał. b.d. „Wpływ efektu języka obcego na podejmowanie decyzji – testowanie mechanizmów leżących u podstaw efektu”. Zredagowane przez Michał. Promotor Białek i Barbara. Promotor Gawda. Udostępniono 5 luty 2025. http://www.bc.umcs.pl/Content/46148/23.02.03-Rafał-Muda-rozprawa-doktorska.pdf.
Keysar, B., Hayakawa, S. L., & An, S. G. (2012). „The foreign-language effect: Thinking in a foreign tongue reduces decision biases.” Psychological Science, 23(6), 661-668.