Kontynuacja działań w ramach projektu „Development of the Yotvingians road on the Lithuanian-Polish border, Nr LTPL00257 („Rozwój szlaku Jaćwingów na granicy polsko-litewskiej”) w ramach Programu INTERREG Lietuva-Polska 2021-2027.
W ramach trwającego projektu „Development of the Yotvingians road on the Lithuanian-Polish border” („Rozwój szlaku Jaćwingów na granicy polsko-litewskiej”) dofinansowanego ze środków Programu INTERREG Lietuva–Polska 2021–2027, Gmina Puńsk oraz Centrum Kultury Lazdijai kontynuują realizację inicjatyw mających na celu ożywienie i popularyzację dziedzictwa plemienia Jaćwingów. Projekt obejmuje cztery główne filary działań: „odkrywanie”, „tworzenie”, „rozwijanie” i „dzielenie się” – wszystkie ukierunkowane na wzmacnianie wspólnej tożsamości kulturowej regionu przygranicznego oraz rozwój zrównoważonej turystyki.
Po udanym rozpoczęciu prac i realizacji wspólnych warsztatów po stronie polskiej i litewskiej oraz wybraniu 50 miejsc, które stworzą mapę drogową „Drogi Jaćwingów”, kolejnym ważnym etapem były wydarzenia kulturalne skierowane zarówno do uczestników z Polski i z Litwy, jak i do lokalnych społeczności oraz turystów. Ich celem było nie tylko przybliżenie historii Jaćwingów, lecz także stworzenie okazji do wspólnego poznania dziedzictwa kulturowego. W ostatnim czasie zrealizowano dwa wyjątkowe wydarzenia, które znacznie wzbogaciły projekt i przyczyniły się do budowania trwałych więzi między partnerami i mieszkańcami.
Pierwszym z nich było wydarzenie artystyczne „Jaćwingowie – droga wojownika”, które odbyło się 24 maja 2025 r. w Osadzie Jaćwiesko-Pruskiej w Oszkiniach. Skoncentrowane na wojennym charakterze plemienia Jaćwieskiego, wydarzenie przyciągnęło uczestników z obu stron granicy. W programie znalazł się cykl edukacyjny poświęcony starożytnej broni Jaćwingów. Jednym z punktów wydarzenia był koncert historycznych pieśni wojennych w wykonaniu trzech zespołów. Goście mieli także okazję skosztować tradycyjnej potrawy – Jotvingių dilgė (tradycyjna zupa z pokrzywy). Zwieńczeniem dnia było uroczyste odsłonięcie rzeźby „Wojownik jaćwiesko-pruski”, stanowiącej symboliczne upamiętnienie walecznego ducha dawnych plemion bałtyckich.
Drugim wydarzeniem był jednodniowy festiwal żywej historii „Duch Jaćwieży”, który odbył się 14 czerwca 2025 r. również w Oszkiniach. W zaaranżowanej Osadzie Jaćwiesko-Pruskiej zaprezentowano szeroki wachlarz tradycyjnych rzemiosł, takich jak wytwarzanie broni, ceramika, kowalstwo, tkanie krajek czy sztuka kulinarna. Integralnym elementem wydarzenia były koncerty zespołów muzycznych z Polski i z Litwy, wykonujących repertuar inspirowany epoką Jaćwingów. Dzięki unikatowej atmosferze wydarzenie stało się symboliczną podróżą w czasie, przybliżając uczestnikom ducha i codzienne życie jaćwieskich przodków.
Oba wydarzenia spotkały się z bardzo pozytywnym odbiorem zarówno wśród uczestników, jak i społeczności lokalnych, potwierdzając skuteczność założeń projektu oraz potrzebę dalszego rozwijania i promowania Szlaku Jaćwingów. Wzmacniają one także fundamenty partnerstwa transgranicznego, ukierunkowanego na zachowanie i twórcze ożywienie wspólnego dziedzictwa kulturowego regionu.
W ramach projektu, został opracowany przez Gminę Puńsk również program edukacyjny „Talizman szczęścia Jaćwingów”, który przybliża uczestnikom znaczenie dawnych symboli Jaćwingów oraz uczy, jak własnoręcznie wykonać talizmany inspirowane tą tematyką. W celu jego realizacji zakupiono wielofunkcyjną maszynę grawerującą oraz zestaw materiałów i narzędzi. Maszyna ta będzie służyć nie tylko do prowadzenia zajęć edukacyjnych, ale również do produkcji gadżetów i pamiątek promujących Szlak Jaćwingów. Pierwsze z nich zostały zaprezentowane podczas wydarzenia „Jaćwingowie – droga wojownika” i będą regularnie wykorzystywane podczas kolejnych wydarzeń projektowych i nie tylko.
Wśród inicjatyw zrealizowanych po stronie litewskiej, szczególne miejsce zajmuje festiwal-obóz dla dzieci „Powrót do historycznej przeszłości”, który odbył się w dniach 15–18 maja 2025 r. Wydarzenie to miało na celu wprowadzenie najmłodszych uczestników w świat dawnych tradycji, rzemiosł i życia codziennego Jaćwingów. Wzięło w nim udział również 15 dzieci delegowanych z Gminy Puńsk, co przyczyniło się do budowania więzi międzykulturowych oraz wymiany doświadczeń między młodymi mieszkańcami regionu transgranicznego.
Serdecznie zapraszamy na kolejne wydarzenia w ramach projektu – Festiwal Ognia „Dzień Jedności Bałtyckiej”, który odbędzie się 20 września 2025 r. w Osadzie Jaćwiesko-Pruskiej w Oszkiniach oraz Festiwal Światła i Magii „Opowieści Jaćwieskie”, który odbędzie się w dniach 19–21 września 2025 r. na Litwie. Zostanie również stworzone mobilne Centrum Rzemiosła przez gminę Puńsk, a przestrzeń doświadczeń Jaćwingów zostanie zaaranżowana w Centrum Rzemiosła Rudamina – Centrum Kultury Lazdijai.
Szlak kulturowy to znacznie więcej niż graficzna prezentacja na mapie – to pełne inspiracji doświadczenie, które łączy ludzi, miejsca i historie. Właśnie dlatego tak istotną rolę w projekcie odgrywają działania w ramach komponentu „Podziel się”, odpowiadające za promocję, komunikację i budowanie trwałych relacji z odbiorcami.
Jednym z kluczowych rezultatów będzie stworzenie nowoczesnej strony internetowej szlaku, wzbogaconej o interaktywną mapę, która w przystępny i atrakcyjny sposób poprowadzi użytkowników przez jego najciekawsze punkty. To narzędzie nie tylko informacyjne, ale i angażujące – zaprojektowane z myślą o długofalowym oddziaływaniu.
Partnerzy projektu wspólnie zaplanowali kompleksowe działania komunikacyjne, które będą realizowane również po jego formalnym zakończeniu. Dzięki temu przekaz projektu będzie żył dalej – inspirując, edukując i zachęcając do odkrywania dziedzictwa kulturowego w nowoczesnej, dostępnej formie.
Podsumowując, Droga Jaćwingów opiera się na współpracy – tylko dzięki wspólnemu zaangażowaniu partnerów możliwa była realizacja projektu o tak szerokim zakresie. Różnorodność odbiorców, takich jak turyści przygraniczni, lokalne społeczności, rzemieślnicy czy organizacje pozarządowe, czyni współdziałanie niezbędnym.
Czas trwania projektu: 12 miesięcy (od 01.12.2024 do 30.11.2025)
Partner Wiodący – Centrum Kultury Lazdijai
Partner 2 – Gmina Puńsk
Całkowity budżet projektu: 154 848,96 EUR
Dofinansowanie z ERDF – 80%, tj. 123 879,16 EUR
Wkład własny – 20%, tj. 30 969,80 EUR