Honorowi Obywatele Suwałk – lista osób i ich biografie, zasługi

Honorowy Obywatel – kto może nim zostać

Honorowe obywatelstwo miasta to szczególne wyróżnienie przyznawane przez władze lokalne osobom, które w sposób wybitny przyczyniły się do rozwoju, promocji lub dobrego imienia danej miejscowości. Jest to forma uznania za zasługi na polu nauki, kultury, sportu, działalności społecznej czy gospodarczej. Honorowe obywatelstwo ma charakter symboliczny i nie wiąże się z dodatkowymi uprawnieniami czy obowiązkami prawnymi. Zazwyczaj przyznanie tego tytułu odbywa się w uroczystej atmosferze, podczas sesji rady miejskiej lub innego ważnego wydarzenia.

Honorowi Obywatele Miasta Suwałki – poznaj sylwetki

Osoby wyróżnione honorowym obywatelstwem stają się ambasadorami miasta, promując jego wartości i osiągnięcia. Wyróżnienie to ma także znaczenie historyczne, gdyż lista honorowych obywateli często dokumentuje ważne postacie i wydarzenia w dziejach miasta. Otrzymanie takiego tytułu jest nie tylko prestiżem dla uhonorowanego, ale także okazją dla społeczności lokalnej do podkreślenia swojej tożsamości i dumy z wybitnych jednostek związanych z ich miejscem zamieszkania. Poniżej przedstawiamy sylwetki osób, którym przyznany został tytuł Honorowego Obywatela Miasta Suwałki.

Aleksandra Piłsudska

Uhonorowana tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 1935 roku.

Aleksandra Piłsudska, z domu Szczerbińska (ur. 12 grudnia 1882 r. w Suwałkach, zm. 31 marca 1963 r. w Londynie), była wybitną polską działaczką niepodległościową, która odegrała znaczącą rolę w walce o wolność Polski. Aktywnie zaangażowana w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) oraz Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), należała do grona kobiet, które swoją odwagą i determinacją wspierały walkę narodowowyzwoleńczą. W trakcie swojej działalności uczestniczyła w akcjach bojowych i pełniła funkcje kurierskie, co czyniło ją jednym z ważnych ogniw w strukturach niepodległościowych.

W okresie międzywojennym wspierała lokalne inicjatywy władz w Suwałkach, np. w zakresie oświaty. Jej imieniem nazwano Szkołę Podstawową nr 2 w Suwałkach.

Andrzej Strumiłło

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2002 roku.

Urodzony 23 października 1927 r. w Wilnie, syn Rafała i Kazimiery, od lat 80. związany z Suwalszczyzną, gdzie osiedlił się we wsi Maćkowa Ruda. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi i Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, które ukończył w 1950 r. Wykładowca na uczelniach artystycznych w Polsce i za granicą, m.in. w ASP w Krakowie oraz w sekretariacie ONZ w Nowym Jorku. Twórca wszechstronny – zajmował się malarstwem, rzeźbą, rysunkiem, fotografią, scenografią, poezją oraz projektowaniem. Autor ponad 120 wystaw indywidualnych, dwóch tomików poezji, książek o przyrodzie i kulturze, a także licznych projektów artystycznych inspirowanych podróżami do Azji.

Zaangażowany w promocję Suwałk i regionu, współorganizator wydarzeń artystycznych, m.in. Międzynarodowego Pleneru Rzeźbiarskiego „Integrart”. Członek kapituły nagrody „Włócznia Jaćwingów” oraz inicjator działań na rzecz ochrony kultury i środowiska. Odznaczony m.in. Orderem Odrodzenia Polski i złotym medalem „Gloria Artis”. Uhonorowany tytułami „Zasłużony dla Miasta Suwałk” i „Honorowy Obywatel Miasta Suwałk”. Zmarł 9 kwietnia 2020 r., pozostawiając trwały ślad w dziedzictwie kulturowym regionu.

Andrzej Witold Stanisław Wajda

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2000 roku.

Urodzony 6 marca 1926 r. w Suwałkach, syn Jakuba i Anieli, od dzieciństwa związany z Suwalszczyzną. Jego ojciec, były legionista, pełnił służbę w suwalskim 41. Pułku Artylerii Przeciwpancernej. W 1934 r. rodzina przeniosła się do Radomia, a lata II wojny światowej spędził w Krakowie. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (wydział malarstwa, 1946–1949) oraz Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Łodzi (wydział reżyserski, 1949–1953). W 1955 r. zadebiutował jako reżyser filmem „Pokolenie”, stając się jednym z głównych twórców polskiej szkoły filmowej.

Reżyser i scenarzysta wybitnych filmów, takich jak „Wesele”, „Ziemia obiecana”, „Człowiek z marmuru”, „Człowiek z żelaza”, „Pan Tadeusz” oraz „Katyń”. Laureat licznych nagród na prestiżowych festiwalach, w tym Oscara za całokształt twórczości w 2007 r. Związany z Suwałkami jako uczestnik plenerów „Kultura i Środowisko” oraz senator ziemi suwalskiej w latach 1989–1991. W 2000 r. uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałk”. Zmarł 9 października 2016 r. w Warszawie.

Dagmara Falk

Uhonorowana tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2007 roku.

Urodzona 28 grudnia 1912 r. w Södertälje (Szwecja), z domu Larson, dzieciństwo spędziła w Sundsvall. Absolwentka slawistyki na Uniwersytecie w Uppsali, gdzie w 1936 r. uzyskała licencjat z filozofii, specjalizując się w języku polskim. W latach 1936–1938 pracowała w Polskiej Izbie Handlowej. W 1945 r. zawarła związek małżeński z prof. Knutem Olofem Falkiem, naukowcem z Uniwersytetu w Lund. Po wojnie angażowała się w pomoc humanitarną w ramach akcji „Białych Autobusów” Szwedzkiego Czerwonego Krzyża, wspierając polskich uchodźców i byłych więźniów obozów koncentracyjnych.

Od 1959 r. uczestniczyła w szwedzkiej Kompleksowej Ekspedycji Naukowej na Suwalszczyźnie, a od 1981 r. angażowała się w pomoc materialną dla mieszkańców regionu. Jej wkład w dokumentowanie historii Suwalszczyzny obejmował przekazanie suwalskiemu muzeum spuścizny naukowej swojej i męża, w tym unikalnych materiałów archiwalnych. W 2007 r. uhonorowana tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałk” za zasługi dla kultury i tradycji regionu. Zmarła 23 marca 2019 r. w Lund, dożywszy 106 lat.

Jadwiga Jaraczewska

Uhonorowana tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2009 roku.

Jadwiga Jaraczewska (ur. 28 lutego 1920 r. w Warszawie, zm. 16 listopada 2014 r. tamże) była drugą córką Józefa Piłsudskiego i Aleksandry Szczerbińskiej. Dzieciństwo i młodość spędziła w Warszawie oraz w Sulejówku. Ukończyła Gimnazjum Żeńskie im. Wandy Szachtmajerowej, gdzie w 1939 r. zdała maturę. W młodości rozwijała pasję do lotnictwa, należała do Przysposobienia Wojskowego Kobiet i w 1938 r. rozpoczęła szkolenie szybowcowe. Wraz z siostrą Wandą była matką chrzestną statków „Jadwiga” i „Wanda”.

We wrześniu 1939 r., po wybuchu II wojny światowej, została ewakuowana do Anglii, gdzie rozpoczęła studia architektoniczne na Uniwersytecie Cambridge, uzyskując tytuł magistra inżyniera architekta. W latach 1942–1944 służyła w Royal Air Force jako podporucznik, latając na różnych typach samolotów. Za służbę została odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Po wojnie, na emigracji w Anglii, pracowała jako architekt i prowadziła z mężem firmę. W 1990 r. powróciła do Polski.

Jaraczewska była aktywnie zaangażowana w działalność Instytutu Józefa Piłsudskiego oraz Fundacji Rodziny Józefa Piłsudskiego, wspierając organizację Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Za zasługi dla kraju została w 2008 r. odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Suwałki, jako miejsce związane z jej matką Aleksandrą Piłsudską, zajmowały szczególne miejsce w tradycji rodziny. Zmarła w wieku 94 lat w Warszawie.

Walery Roman

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 1921 roku.

Syn Mariana i Natalii, urodzony 12 września 1877 r. w Kalwarii na Litwie, zmarł 25 października 1952 r. w Warszawie. Absolwent suwalskiego gimnazjum (1895 r.) oraz wydziału prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1899 r. pracował jako aplikant adwokacki, a następnie prowadził własną kancelarię w Suwałkach.

Był aktywnym działaczem społecznym, pełniąc m.in. funkcję przewodniczącego Suwalskiego Klubu Obywatelskiego „Lutnia” oraz członka zarządu Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego. W 1914 r. powołano go na wiceprezesa Suwalskiego Gubernialnego Komitetu Obywatelskiego, a w 1917 r. mianowano podprokuratorem sądu w Suwałkach. Po wojnie zaangażował się w walkę o przynależność Suwałk do Polski.

Znawca historii miasta, pertraktował z władzami niemieckimi w sprawie ewakuacji wojsk i administracji cywilnej w Suwałkach. Przewodniczył delegacji suwalczan w rozmowach dotyczących przyszłości miasta, a po zamachu majowym w 1926 r. stał się jednym z najbliższych współpracowników marszałka J. Piłsudskiego. W latach 1928–1935 pełnił funkcję senatora RP. Po zakończeniu działalności politycznej prowadził kancelarię notarialną w Warszawie.

Jeden z założycieli Zrzeszenia Suwalczan, którego później był prezesem. W 1921 r. otrzymał tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Suwałk”. Zmarł w Warszawie, pochowany na Powązkach.

Marszałek Polski Edward Rydz-Śmigły

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 1938 roku.

Syn Tomasza i Marii, urodzony 18 marca 1886 r. w Brzeżanach (woj. tarnopolskie), zmarł 2 grudnia 1941 r. w Warszawie. W 1905 r. ukończył gimnazjum filologiczne w Brzeżanach, a następnie podjął studia na Akademii Sztuk Pięknych oraz na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Od 1908 r. był aktywnym członkiem Związku Walki Czynnej, a od 1910 r. pełnił funkcję wiceprezesa Związku Strzeleckiego w Krakowie, przyjmując pseudonim „Śmigły”, który na stałe związał się z jego nazwiskiem. W 1912 r. objął stanowisko komendanta Niższej Szkoły Oficerskiej, a rok później – komendanta Związku Strzeleckiego we Lwowie. W 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich, a w 1916 r. awansował na pułkownika i objął funkcję komendanta głównego Polskiej Organizacji Wojskowej.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. zaangażował się w działalność rządu, zostając członkiem Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej oraz ministrem ds. wojskowych. Awansowany do stopnia generała brygady, pełnił funkcję dowódcy Okręgu Generalnego w Lublinie, a później w Warszawie. W 1919 r. dowodził grupą operacyjną „Kowel” oraz 1. Dywizją Piechoty Legionów, z którą uczestniczył w zdobyciu Wilna.

Od 1920 r. pełnił funkcję generała dywizji. W trakcie wyprawy kijowskiej dowodził 3 Armią, a w bitwie warszawskiej 1920 r. stał na czele prawego skrzydła grupy uderzeniowej. W 1921 r. został inspektorem Armii nr 1 w Wilnie. W 1926 r. wsparł Józefa Piłsudskiego podczas przewrotu majowego, a w 1936 r. awansował do stopnia generała broni. Tego samego roku, 11 listopada, został mianowany marszałkiem Polski.

Po wybuchu II wojny światowej i napaści Niemiec na Polskę, objął stanowisko naczelnego wodza, a prezydent Ignacy Mościcki mianował go swoim następcą. Po internowaniu w Rumunii w 1939 r. i na Węgrzech w 1940 r., potajemnie powrócił do Warszawy w 1941 r., gdzie zmarł nagle. Pochowany na warszawskich Powązkach pod nazwiskiem Adam Zawisza.

W ciągu swojej kariery otrzymał liczne odznaczenia, w tym dyplomy honoris causa od uniwersytetów w Wilnie, Lwowie i Warszawie oraz liczne ordery i medale. Uhonorowany także obywatelstwem honorowym wielu miast Polski, a w 1938 r. otrzymał tytuł „Honorowego Obywatela Miasta Suwałk”.

Prof. Edward Franciszek Szczepanik

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 1992 roku.

Syn Franciszka i Władysławy, urodzony 22 sierpnia 1915 r. w Suwałkach, zmarł 11 października 2005 r. w Londynie. W 1933 r. ukończył suwalskie Gimnazjum im. Karola Brzostowskiego, a w 1937 r. uzyskał dyplom ukończenia wydziału ekonomicznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie z wyróżnieniem. Kontynuował naukę w London School of Economics and Political Science w Londynie, dzięki stypendium.

Podczas II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r., a po jej zakończeniu został internowany na Litwie. Trafił do obozu w Kozielsku, a następnie do łagru na półwyspie Kola. W ramach armii gen. Władysława Andersa uczestniczył w szlaku bojowym, walcząc m.in. pod Monte Cassino, Ankoną i Bolonią we Włoszech.

Po wojnie osiedlił się na emigracji. W latach 1953-1961 był wykładowcą w Polish University College w Londynie, a także prowadził wykłady w Hongkongu. Do 1977 r. pełnił funkcję doradcy ekonomicznego Rządowej Komisji Planowania w Karaczi (Pakistan), a także był dyrektorem kursów i kierownikiem planowania studiów polityki rolnej w Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa w Rzymie. Od 1978 r. prowadził pracę akademicką na Uniwersytecie w Sussex oraz w Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie.

Był aktywnym działaczem polonijnym i patriotą. W latach 1951-1953 pełnił funkcję pierwszego prezesa Instytutu Badania Zagadnień Krajowych w Londynie, a także prezesa Rady Polaków we Włoszech oraz delegata rządu RP w Watykanie. Od 1984 r. był ministrem spraw krajowych w rządzie RP na Uchodźstwie, a od 1986 r. premierem. W dniu 22 grudnia 1990 r. przekazał w Warszawie insygnia władzy prezydentowi III RP Lechowi Wałęsie, w obecności prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego.

Zachowywał żywe i stałe kontakty z Polską oraz rodzinnymi Suwałkami, w tym z macierzystą szkołą – obecnie I Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Konopnickiej. Był fundatorem dorocznego stypendium dla najlepszego absolwenta tej szkoły. Za swoje zasługi został uhonorowany przez Radę Miejską w Suwałkach tytułami „Honorowy Obywatel Miasta Suwałk” (1992 r.) oraz „Zasłużony dla Miasta Suwałk” (2001 r.).

Po śmierci jego prochy zostały uroczyście złożone na cmentarzu w Lewes (Anglia) 20 października 2005 r., a następnie 12 listopada 2005 r. na cmentarzu przy ul. Bakałarzewskiej w Suwałkach.

Jan Bohdan Chmielewski

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2011 roku.

Urodzony 18 września 1927 r. w Grodnie, zmarł 18 sierpnia 2014 r. w Warszawie. W 1949 r. osiedlił się z rodziną w Suwałkach. W latach 1950-1955 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie później pełnił funkcje asystenta, docenta, profesora oraz dziekana Wydziału Rzeźby.

W jego dorobku twórczym znajdują się liczne pomniki, w tym pomniki Kopernika w USA i Brazylii, Wdzięczności Żołnierzom Polskim Walczącym o Narvik w Norwegii, Janusza Korczaka w Warszawie oraz popiersia m.in. gen. Władysława Sikorskiego i gen. Marii Wittek. Zaprojektował także laski marszałkowską Marszałka Sejmu RP oraz ponad 50 medali pamiątkowych i monet okazjonalnych, m.in. upamiętniających Józefa Piłsudskiego, Westerplatte, Monte Cassino.

W 2010 r. stworzył nowy pomnik Marii Konopnickiej w Suwałkach, zastępujący stary, przy czym artysta zrezygnował z honorarium autorskiego. Jego prace były wielokrotnie prezentowane w suwalskich galeriach, a w 2009 r. wzięły udział w wystawie z okazji 90-lecia odzyskania przez Suwałki wolności.

Chmielewski przez ponad 60 lat utrzymywał silne więzi z Suwałkami, gdzie mieszkała jego rodzina. Brał także aktywny udział w spotkaniach wigierskich „Kultura i środowisko” oraz pełnił funkcję komisarza artystycznego. Dla Suwałk wykonał szereg prac, w tym płaskorzeźby Marii Konopnickiej, Alfreda Wierusza Kowalskiego i Józefa Piłsudskiego, często bezpłatnie, pokrywając jedynie koszty materiałów.

Bjørn Frode Moen

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2016 roku.

Bjørn Frode Moen, urodzony 23 września 1947 r. w Skien, Norwegia, jest absolwentem filologii angielskiej na Uniwersytecie w Bergen. Od 1999 r. pracował w administracji Miasta Notodden, pełniąc funkcje m.in. naczelnika ds. edukacji oraz doradcy ds. międzynarodowych.

Z Miastem Suwałki współpracował od 2007 r. jako koordynator projektu „Innovation Circle” w ramach INTERREG IIIB BSR. W marcu 2007 r. wraz z muzykami z Notodden odwiedził Suwałki, biorąc udział w wydarzeniu „W kręgu bluesa”. Jego inicjatywa doprowadziła do oficjalnej wizyty delegacji Suwałk w Notodden, co zaowocowało podpisaniem umowy o współpracy miast partnerskich i organizacją pierwszego Suwałki Blues Festival w 2008 r.

W 2013 r. Moen pomógł Suwałkom pozyskać grant z Mechanizmu Finansowego EOG 2009-2014, który umożliwił realizację projektu promującego różnorodność artystyczną i kulturową. W ramach projektu zorganizowano m.in. festiwal bluesowy, warsztaty muzyczne, wymianę zespołów oraz wystawy fotograficzne w Suwałkach i Notodden, a także wydano płytę promującą Suwałki Blues Festival.

Wojciech Fortuna

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2020 roku.

Wojciech Fortuna, urodzony 6 sierpnia 1952 r. w Zakopanem, to pierwszy w historii polskich sportów zimowych złoty medalista Igrzysk Olimpijskich i Mistrz Świata (Sapporo 1972). Trzykrotnie zdobywał medal mistrzostw Polski, kończąc karierę sportową w 1979 r. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi.

Po przeprowadzce do Suwałk w 2003 r. i stałym osiedleniu się w Gorczycy, aktywnie uczestniczy w życiu społecznym miasta. Współtworzył Społeczny Komitet Wspierania Budowy Obwodnicy Suwałk, a w 2019 r. został laureatem Włóczni Jaćwingów.

Fortuna angażuje się również w akcje charytatywne i promuje sport w Suwałkach, biorąc udział w wydarzeniach sportowych i spotkaniach z młodzieżą. Jako członek Podlaskiej Rady Olimpijskiej, promuje wartości olimpijskie.

W 2020 r. otrzymał tytuł „Honorowego Obywatela Miasta Suwałk” za wkład w rozwój sportu i promocję miasta.

Wojciech Chojnacki

Uhonorowany tytułem „Honorowy Obywatel Miasta Suwałki” w 2023 roku.

Jan Chojnacki, dziennikarz muzyczny i pasjonat bluesa, przez 45 lat związany z Programem Trzecim Polskiego Radia, gdzie prowadził audycje takie jak „Bielszy odcień bluesa”, „Pół perfekcyjnej płyty” oraz „Tanie granie”. Współtworzył również programy o muzyce rockowej w TVP2 z Wojciechem Mannem.

W 2005 r. założył internetową rozgłośnię Baobab, a od 2020 r. współtworzy Radio Nowy Świat, prowadząc audycje „Dzieci bluesa” i „Strumień zdumień”.

Od początku wspiera i promuje Suwałki Blues Festival, który stał się marką rozpoznawalną w Polsce i za granicą. W 2019 r. otrzymał Włócznię Jaćwingów za wkład w rozwój kultury Suwałk, a w 2023 r. tytuł Honorowego Obywatela Miasta Suwałki za zaangażowanie w promocję miasta i festiwalu.

Honorowi Obywatele Suwałk – podsumowanie

Na dzień 15 stycznia 2025 r. tytuł Honorowego Obywatela Miasta Suwałki został przyznany kilkunastu osobom, które wniosły znaczący wkład w rozwój i promocję miasta. Są to:

• Aleksandra Piłsudska
• Andrzej Strumiłło
• Andrzej Witold Stanisław Wajda
• Dagmara Falk
• Jadwiga Jaraczewska
• Walery Roman
• Marszałek Polski Edward Rydz-Śmigły
• Prof. Edward Franciszek Szczepanik
• Jan Bohdan Chmielewski
• Bjørn Frode Moen
• Wojciech Fortuna
• Wojciech Chojnacki

W przyszłości tytuł Honorowego Obywatela Suwałk może zostać przyznany kolejnym osobom, które poprzez swoje osiągnięcia i zaangażowanie w życie miasta będą kontynuować tradycję promowania Suwałk na arenie krajowej i międzynarodowej. Lista laureatów może się więc w przyszłości powiększać o kolejne osoby, które wyróżnią się szczególnym wkładem w rozwój miasta.

Zdjęcia sylwetek – źródła

1. https://um.suwalki.pl/
2. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wojciech_Fortuna.jpg; licencja Creative Commons Attribution-Share Alike 2.0 Generic 

Teksty opracowano na podstawie:

1. https://um.suwalki.pl/
2. https://encyklopedia.pwn.pl/
3. https://wrotapodlasia.pl/
4. https://pl.wikipedia.org/