Kiedy powstał Park Konstytucji 3 Maja w Suwałkach?
Park Konstytucji 3 Maja w Suwałkach, choć dziś jedno z najważniejszych miejsc wydarzeń miejskich, swoją oficjalną nazwę otrzymał stosunkowo późno. Uchwałę o nadaniu nazwy podjęła Miejska Rada Narodowa w Suwałkach 23 listopada 1981 roku, jednak pamiątkową tablicę odsłonięto dopiero 3 maja 1986 roku. Dokonali tego: najstarszy radny Miejskiej Rady Narodowej Piotr Neska, starszy Cechu Rzemiosł Różnych Ryszard Minkiewicz i przewodniczący RM PRON Marian Kopko. Uroczystość ta odbyła się tydzień po katastrofie elektrowni jądrowej w Czarnobylu, co wpłynęło na ograniczoną obecność mieszkańców. W ceremonii uczestniczyli m.in. przedstawiciele Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego, wojska, milicji oraz starszy cechu rzemiosł różnych i najstarszy radny. Patronat nad parkiem powierzono uczniom I Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Konopnickiej.
Geneza i rozwój parku miejskiego w Suwałkach
Teren obecnego Parku Konstytucji 3 Maja ma bogatą przeszłość. Pierwotnie znajdował się tu rynek oraz pierwszy w Suwałkach, drewniany kościół Podwyższenia Krzyża Świętego wraz z cmentarzem. Park założono w latach 20. XIX wieku jako przykład miejskich założeń ogrodowych, charakterystycznych dla tamtej epoki. Przez dekady służył mieszkańcom jako przestrzeń całorocznej rekreacji – latem odbywały się tu koncerty, zimą alejki zamieniały się w ślizgawki. W okresie międzywojennym miejsce to nazywano ogrodem miejskim, a po II wojnie światowej – parkiem.
Przebudowy i rewaloryzacje – ewolucja przestrzeni
W latach 1924–1926 park został przebudowany przez Henryka Danielewicza, głównego ogrodnika Warszawy. Projekt zachował pierwotny XIX-wieczny układ, wzbogacając go o nowe elementy i nadając przestrzeni bardziej czytelny charakter. W latach 2003–2005 przeprowadzono rewaloryzację, która podtrzymała kompozycję z okresu międzywojennego. W 1988 roku park wpisano do rejestru zabytków (nr: 613 z 15.11.1988), co podkreśliło jego wartość historyczną i kulturową.
Zabytki i elementy małej architektury w parku
Park Konstytucji 3 Maja zajmuje powierzchnię 2,6 ha i jest gęsto zadrzewiony, głównie przez klony zwyczajne i jesiony wyniosłe. Najstarsze drzewa mają ponad 120 lat i pochodzą z pierwszego okresu powstania parku. Na jego terenie znajdują się liczne miejsca pamięci i zabytki, m.in.: żeliwny zegar słoneczny z 1841 roku wykonany w Hucie Sztabińskiej, Dąb Wolności oraz głaz pamiątkowy z 1923 roku upamiętniający Konstytucję 3 Maja, drewniana altana o nieznanej dacie powstania, współczesny pomnik ku czci Suwalczan poległych w czasie II wojny światowej oraz budynek muszli koncertowej.
Lista ciekawych obiektów na terenie Parku
- żeliwny zegar słoneczny z 1841 r.,
- Dąb Wolności oraz głaz pamiątkowy z 1923 r.,
- drewniana altana,
- współczesny pomnik ku czci Suwalczan poległych i pomordowanych w czasie II wojny światowej,
- współczesny budynek tzw. muszla koncertowa,
- współczesna fontanna.
Historia Dębu Wolności w Suwałkach
Dąb Wolności w Parku Konstytucji 3 Maja w Suwałkach to nie tylko pomnik przyrody, ale przede wszystkim ważny symbol historyczny, łączący pokolenia walczące o wolność Polski. Jego posadzenie, jak się przypuszcza, zostało poświęcone przez ks. Kazimierza Grunwalda, prefekta suwalskiego gimnazjum męskiego. Pod dębem zakopano akt erekcyjny, a następnie ustawiono pamiątkowy kamień z napisem „3 maj 1791–1923”. W obawie przed zniszczeniem przez okupanta w 1939 roku mieszkańcy Suwałk ukryli kamień, by po zakończeniu wojny mógł on powrócić na swoje miejsce.
Choć zachowało się niewiele materiałów fotograficznych z wydarzenia, wiadomo, że w akcie zasadzenia uczestniczyli przedstawiciele władz lokalnych, młodzież szkolna, mieszkańcy oraz kombatanci walk o niepodległość. Na jedynej zachowanej fotografii widać m.in. nadkomisarza Wacława Dobrowskiego, komendanta Policji Państwowej powiatu suwalskiego; wiceprezydenta miasta Wawrzyńca Gałaja (PPS); prezesa Sądu Okręgowego Antoniego Naumowicza; Teofila Noniewicza oraz ks. Stanisława Szczęsnowicza, proboszcza parafii św. Aleksandra, który odmawiał modlitwę.
Wyjątkową rolę Dąb Wolności odegrał w latach 80. XX wieku, w okresie rewolucji solidarnościowej. Stał się miejscem nielegalnych manifestacji patriotycznych, organizowanych mimo groźby represji. Uczniowie suwalskich szkół średnich, związani z podziemnym wydawnictwem „Ława”, a także członkowie NSZZ „Solidarność” organizowali pod nim uroczystości z okazji kluczowych dat w historii Polski: 11 listopada, 3 maja i 17 września. Udział w tych wydarzeniach wymagał odwagi, ponieważ uczestnicy byli pod stałą obserwacją Służby Bezpieczeństwa i często narażeni na zatrzymania oraz szykany.
Parko Konstytucji 3 Maja na starych fotografiach
Znaczenie parku w przestrzeni miejskiej Suwałk
Park pełni dziś funkcje rekreacyjne i wypoczynkowe, będąc jednocześnie miejscem organizacji wydarzeń rozrywkowych i zgromadzeń rocznicowych. Ze względu na swoje położenie w centrum Suwałk oraz bogatą historię, stanowi ważny element miejskiego krajobrazu, przyciągając zarówno mieszkańców, jak i odwiedzających miasto turystów.
Inspiracją do napisania powyższego artykułu był inny artykuł pt. „Jak to z Parkiem Konstytucji 3 Maja było?”, opublikowany przez Dwutygodnik Suwalski.
Zdjęcia współczesne: Łukasz Tyczkowski
Zdjęcia archiwalne: Muzeum Marii Konopnickiej w Suwałkach